Nastolatek to osoba tajemnicza i dość trudna do przewidzenia. Może tryskać dobrym humorem a już za chwilę przeżywać depresję. Szybko się nudzi, manipuluje, jest chwiejny emocjonalnie i zaabsorbowany sobą.

Okres adolescencji to czas kwestionowania wartości i norm rodzicielskich. Tracą na ważności uznawane dotąd autorytety ojca i matki. W życiu młodego człowieka do głosu dochodzą nowe potrzeby:

• potrzeba siły, poczucia, ze ma kontrolę
• potrzeba odróżniania się, czyli poszukiwanie własnego stylu
• potrzeba jasnej struktury, czyli pewnych granic wyznaczających teren, po którym można się poruszać, potrzeba pewnego porządku, przewidywalności

Okres adolescencji to czas, w którym trzeba zacząć radzić sobie:

• z określeniem własnej tożsamości
• z separacją, czyli kształtowanie swojego ja w oderwaniu od bliskich
• ze zmianami hormonalnymi i własną seksualnością
• z potrzebą bycia akceptowanym, szczególnie przez grupę rówieśniczą

Nastolatek musi też nauczyć się brania odpowiedzialności za swoje życie, samokontrolę i podejmowanie decyzji. Tego wszystkiego powinien nauczyć się wspierany przez osoby dorosłe ze swojego otoczenia. Uczy się głównie obserwując i naśladując, niewiele korzysta z pouczających wykładów, gdy nie są one poparte przykładem.

Właściwie nie wiadomo, kim jest nastolatek. Nie jest już dzieckiem. Powyrastał z wszystkich swoich ubrań, nie ogląda bajek w telewizji, umawia się za to na randki i spędza dużo czasu przed lustrem. Coraz rzadziej rozmawia z rodzicami. Nie zwierza się tak, jak dawniej, nie pyta o radę. Niby samodzielny i dorosły, co podkreśla na każdym kroku, a jednak wciąż nieodpowiedzialny. Żąda dla siebie praw podobnych do tych, jakie posiadają dorośli, a przecież trudno mu się wywiązać z codziennych obowiązków.

Nastolatek to ktoś, kto znalazł się na granicy dwóch światów: beztroskiego dzieciństwa i poważnego świata ludzi dorosłych.

Okres dorastania bywa nazywany „trudnym wiekiem” lub „kryzysem tożsamości”. Dla nastolatka jest to czas gwałtownych zmian fizjologicznych i psychicznych. Zmienia się jego ciało, zmienia się też sposób myślenia.

Pojawiają się 3 główne problemy:

• Potrzeba „stworzenia” nowego Ja – nastolatek poszukuje w codziennych rozmowach z bliskimi odpowiedzi na nurtujące go pytania. Chce być kimś ważnym i niezależnym. Dojrzewanie to okres ogromnej wrażliwości na otoczenie, na wszelkie oceny i uwagi z jego strony, na każdą oznakę akceptacji lub odrzucenia. 
• Bunt wobec dotychczasowych norm i wartości – nastolatek chce być wolny i niezależny. Chce też być kimś zupełnie innym niż rodzice. Z rozdrażnieniem reaguje na wszelkie prośby i obowiązki. Negując rodzinne normy i zasady ma wrażenie, że staje się kimś innym i lepszym. W tym trudnym dla siebie czasie dziecko w takim samym stopniu potrzebuje wsparcia i zrozumienia, jak tez jasno określonych zasad.
• Egocentryzm – to stan skupienia się na sobie samym, zaabsorbowania głównie własnymi sprawami i problemami. Właśnie ta cecha w okresie dorastania ulega szczególnemu nasileniu. Przewrażliwienia na punkcie własnego Ja w wieku lat „nastu” sięga zenitu.

Problemy wieku dorastania są niezwykle poważne, nigdy też nie należy ich lekceważyć. Nie istnieje jedna i obiektywna miara służąca do określenia powagi danego problemu. Taką miarą może być tylko poszczególna osoba i to jej siła, doświadczenie i wrażliwość służą do zakwalifikowania problemu jako błahy lub poważny.

Dzieci, które czują się kochane, rozumiane i akceptowane:

• chętniej się uczą
• szybciej i dokładniej zapamiętują
• mają więcej twórczych pomysłów
• łatwiej się koncentrują
• chcą rozwijać swoje zainteresowania
• wierzą we własne możliwości
• bardziej lubią szkołę
• z życzliwością odnoszą się do nauczycieli i rówieśników
• mają więcej siły na pokonywanie trudności w nauce
• łatwiej znoszą niepowodzenia
• są bardziej aktywne
• osiągają większe sukcesy

Dzieci ciągle pouczane i strofowane:

• buntują się i robią na złość
• mają trudności z koncentracją uwagi i z zapamiętywaniem
• niechętnie się uczą
• nie robią nic, bo boją się niepowodzeń
• unikają towarzystwa dorosłych
• szukają akceptacji w negatywnych grupach rówieśniczych

Dzieci ciągle krytykowane i wyśmiewane:

• myślą, ze nie mają się po co starać
• zamykają się w sobie i przestają ufać
• czują się rozżalone, samotne, winne
• złoszczą się na innych i na siebie samych
• tracą wiarę w siebie i ludzi
• nie mają ochoty współpracować

Twoje dziecko przekonuje się o tym, że je kochasz, gdy:

• dodajesz mu wiary we własne siły (nie obawia się przyszłości)
• dajesz mu do zrozumienia, ze jest dla ciebie ważne (czuje się wtedy pewne siebie)
• uczysz je, jak „poruszać się” w świecie (wtedy wie, ze na pewno da sobie rade w życiu)
• słuchasz je z uwagą (chce wtedy rozmawiać z tobą o swoich sprawach)
• okazujesz mu wyrozumiałość (odkrywa, ze zawsze będziesz z nim, nawet w trudnych sytuacjach)
• dajesz mu do zrozumienia, że jego głos się liczy ( uczy się wtedy aktywności)
• pozwalasz, by wspólnie z wami podejmowało decyzje (uczy się wtedy odpowiedzialności)

Twoje dziecko woli, gdy:

• słuchasz uważnie, kiedy coś ci opowiada
• starasz się zrozumieć, co przeżywa, co się z nim dzieje, co mu się nowego przydarzyło, cieszysz się tym lub smucisz razem z nim.
• zauważasz je w różnych sytuacjach
• rozmawiasz z nim

Możesz pomóc dziecku nie sięgać po substancje psychoaktywne, jeżeli:

• nie porównujesz go z innymi (ma prawo być inne i niedoskonałe)
• nie odbierasz nadziei (chciałoby wierzyć, że coś w życiu osiągnie)
• nie mówisz mu, jak ma się czuć (potrzebuje twojego zrozumienia)
• nie rozkazujesz mu (woli, kiedy je zachęcasz, potrafi z tobą współpracować)
• nie wywołujesz w nim poczucia winy (nie jest odpowiedzialne za problemy dorosłych)
• nie używasz gróźb i nie straszysz (wydaje mu się wtedy, ze świat jest zły i nieprzyjazny)
• nie kupujesz go (pragnie twojej miłości za darmo)
• nie oceniasz (chciałoby myśleć o sobie dobrze)