Jak ocenić dziecko ze szczególnymi potrzebami

1. Dyskalkulia, czyli trudności w liczeniu.

Jest to strukturalne zaburzenie zdolności matematycznych. Występuje bez jednoczesnego zaburzenia ogólnych funkcji umysłowych i nie ma nic wspólnego z obniżoną inteligencją.

Oceniamy przede wszystkim tok rozumowania, a nie techniczną stronę liczenia. Uczeń ma bowiem skłonność do przestawiania kolejności cyfr w liczbie i przez to jej zapis jest błędny. Zły wynik końcowy wcale nie świadczy o tym, że dziecko nie rozumie zagadnienia. Dostosowanie wymagań będzie więc dotyczyło tylko formy sprawdzenia wiedzy poprzez koncentrację na prześledzeniu toku rozumowania w danym zadaniu i jeśli jest on poprawny – wystawienie uczniowi oceny pozytywnej.


2. Dysgrafia, czyli nieczytelne pismo.

Dostosowanie wymagań będzie dotyczyło formy sprawdzania wiedzy, a nie treści. Wymagania merytoryczne, co do oceny pracy pisemnej powinny być ogólne, takie same, jak dla innych uczniów, natomiast sprawdzenie pracy może być niekonwencjonalne. Jeśli nauczyciel nie może przeczytać pracy ucznia, może go poprosić, by uczynił to sam lub przepytać ustnie z tego zakresu materiału. Może też namawiać ucznia do pisania drukowanymi literami lub na komputerze.


3. Dysortografia, czyli trudności z poprawną pisownią pod względem ortograficznym, fonetycznym, interpunkcyjnym.

Dostosowanie wymagań dotyczy głównie formy sprawdzania i oceniania wiedzy z tego zakresu. Zamiast klasycznych dyktand można robić sprawdziany polegające na uzasadnianiu pisowni wyrazów, odwołując się do znajomości zasad ortograficznych oceniać odrębnie merytoryczną stronę pracy i odrębnie poprawność pisowni, nie wpisując tej drugiej oceny do dziennika. W żadnym wypadku dysortografia nie uprawnia do zwolnienia ucznia z nauki ortografii i gramatyki.


4. Dysleksja, czyli trudności w czytaniu przekładające się niekiedy na problemy ze zrozumieniem treści.

Dysleksja rozwojowa to specyficzne trudności w uczeniu się spowodowane najczęściej zaburzoną analizą i syntezą słuchową, percepcją wzrokową czy grafomotoryką. Przejawiane trudności w nauce nie muszą dotyczyć tylko nauki czytania i pisania. Dziecko dyslektyczne może mieć trudności w różnicowaniu głosek (spółgłosek podobnych dźwiękowo lub wizualnie w toku nauki języków obcych, a w języku angielskim również samogłosek). Problemy występują również w zapamiętywaniu dat, określaniu kierunków w przestrzeni. W matematyce może to objawiać się w zależności od rodzaju zaburzenia inwersją statyczną czyli odwracaniem symetrycznych znaków, nieumiejętnością zapamiętywania kolejności operacji potrzebnych do rozwiązywania zadania, trudnościami w szkicowaniu wykresów funkcji, rzutów brył, złym odbiorem obrazów figur geometrycznych, trudnościami w nauczeniu się tabliczki mnożenia związanymi z niezdolnością układania cyfr w odpowiednim porządku, nieumiejętnością grupowania liczb lub przedmiotów, trudnościami w dokonywaniu pomiarów.

Widząc trudności dziecka nauczyciel nie powinien odpytywać go z czytania na głos przy całej klasie. W starszych klasach problem jest bardziej złożony, gdyż opanowanie wiedzy opiera się na założeniu, że uczeń umie już sprawnie czytać i ta umiejętność rzeczywiście jest niezbędna. Uczeń ma zatem niewielkie pole manewru. W zasadzie jedyne, co może zrobić, to więcej czasu poświęcić na naukę, korzystać z lektur w formie nagrań czy filmów.  


5. Przewlekła choroba – zły stan zdrowia.

W okresie pogorszenia samopoczucia ucznia przewlekle chorego i spadku jego aktywności wskazane jest całkowite lub częściowe wyłączenie z trudnych sytuacji, jak sprawdziany, testy, itp. Wiadomości ucznia należałoby sprawdzić, gdy jesteśmy pewni poprawy stanu zdrowia i samopoczucia. W tym okresie można zwiększyć dziecku wymiar zadań i stopień ich trudności.


6. Sprawność intelektualna niższa od przeciętnej.

W przypadku tych dzieci konieczne jest dostosowanie zarówno w zakresie formy, jak i treści wymagań. Pamiętać należy, że obniżenie kryteriów jakościowych nie może zejść poniżej podstawy programowej.

Dzieci z inteligencją ogólną niższą od przeciętnej nie zawsze mają zaburzone te same  funkcje psychiczne. W tej grupie są dzieci z rożnymi zaburzeniami, niekiedy mieszanymi. Generalnie jednak charakterystyczne dla nich są:

  • zaburzenia myślenia słowno – pojęciowego, a więc tego, na którym bazuje nauka szkolna
  • mała samodzielność w myśleniu
  • wolne tempo pracy i uczenia się
  • trudności w koncentracji uwagi przez dłuższy czasownika


Wymagania co do formy mogą obejmować:

  • omawianie niewielkich partii materiału i o mniejszym, stopniu trudności
  • wolniejsze tempo pracy
  • podawanie poleceń w prostszej formie
  • pozostawianie więcej czasu na utrwalenie materiału
  • unikanie trudnych i abstrakcyjnych pojęć
  • częste odwoływanie się do przykładu, konkretu
  • unikanie problemowych, przekrojowych pytań
  • odrębne instruowanie dzieci
  • zadawanie do domu tyle, ile dziecko jest w stanie wykonać samodzielnie


Bardzo ważne jest okazywanie jednakowej życzliwości wobec wszystkich uczniów oraz ocenianie sukcesów a nie porażek. W codziennym życiu dziecka zawsze znajdzie się okazja, by dziecko  pochwalić. Dzieci z obniżonymi kompetencjami potrzebuję docenienia włożonego w pracę wysiłku.